1978 жылы 10 қарашада ҚХР, ШҰАР, Іле қазақ облысының Текес ауданында дүниеге келген. Шинжияң жазушылар қоғамының, аудармашылар қоғамының, Іле облыстық жазушылар қоғамының мүшесі, Іле облыстық аудармашылар қоғамының жорасы. Лу Син әдебиет институты 10-кезекті аз ұлт ақын-жазушылар сыныбынан білім алған. «Боздәурен» атты жыр жинағы жарық көрген.
Қазір іле қазақ облыстық ұлттар тіл-жазу қызметі комитетінің қазақ тілін зерттеу кеңсесінде ғылыми қызметкер.
БЕУ, ҚҰЛЖА
Беу, Құлжа!
Бесігім бол, бас қала сен,
Беті- нұр, құшағы-құт, аспаны-әсем.
Бұлтыңа бұйдаланған жырым екен,
Құлаған жанарымнан жас па десем?!
Ескірер ертегідей елес-күнім,
Биіктеп кетсе дағы белес-қырым.
Әнеу бір көзі қызыл көре алмастан:
«Қазақта қала жоқ қой» деп естідім.
Мен үшін керек емес кім салғаны,
Лақтырдым иесіндей жыр-шалманы.
Атағы Алатаудан ары асса да,
Батады жанарының кір шалғаны.
Сылқымдай құлақ түрген жайлап сырға,
Тақсам ба махаббатқа айғақ сырға.
Ажарың ару болсаң ашылар ма,
Ғазалын ғашықтықтың қанша айтсам да!
Түркідeй түpeн жұpттан тіл қат, дала.
Шайырың шалқиды кеп сырды ақтара.
Түлеткен тұғырынан қыран-өлең,
Хафиздың шаһарындай қымбат қала-
Беу, Құлжа!
Бесігім бол, тербет мені,
Құшайын бар бақытты жер-көктегі.
Анамның алақаны секілденіп,
Жазып ал жаралансам емдеп мені.
Беу, Құлжа, бесігім бол!
СЫРНАЙШЫ
Байтолланың азанымен таласқан,
Сырнайлатып шал тұрады,
Кәрі аспан-
Телміреді тірлігіне пенденің,
Жоғалтып ап жұлдыздарын жарасқан.
Есіне алса есіл сырнай озандап,
Іргедегі ел-жұрт нені сезе алмақ?!
Қандырса еді құлағының құрышын,
Сыпсың, сыпсың жүргенінше сөз аңдап.
Жаймаса да жер-жаһанға атағын,
Сырнайшы шал сырып өтті қатарын.
Соқыр жармақ дәметкенмен өзгеден,
Жанын жалдап сатқан емес сақалын.
Тапжылмаған еңбегіне таңданбай,
Өте алмайсың,
Кете алмайсың арланбай.
Мынау жұртты ұйқысынан оятар,
Жорықтарға жөн сілтеген сардардай.
Ол үшін тек атқан әрбір таң бөлек,
Жалбарынбас жасамаса жан көмек.
Өмір күйін жазып кеткен секілді,
Оркестрін әсем, сұлу ән демеп.
Өткен шығар өмір бойы азық қып,
Сал сырнайдың сазды үнінен жазып құт.
Күз де келді, сырнай кенет үзілді,
Қайда кетіп қалдың екен, жарықтық?!
ЫРХУШЫ
Пернесіз ырхуын,
Боздатып буалдыр күйге еніп.
Қарашы:
Қара шал шалқуын
Дүние-
Ішектер үнінде иленіп.
Шулайды Ғұндардың құлағы,
Тулайды тамырымда тасып қан.
Үйсіннің желқабыз пырағы,
Дүбірлеп өтеді,
Ордаға асыққан.
Қалың мал деседі,
Есебі:
Хас сұлу қыздары
Қайғырмас
Жұртым мен жылқының
Тағдырын шешеді,
Айырбас!
Ханнама қатталып,
Жатталып жадында
Ырхуын арық шал
Сарнатып
Түседі ағынға.
Сәл ғана бүгіп бел,
Түңілсе тірліктен тарықса.
Жалғайды ол жеңімпаз,
Патшаның жәдігер мұрасын.
Жай ғана жаны жаз
Бақшаның ـ
Маймылы секілді тынасың!
Тынасың...
Қайдағы?!
Мен деген түркінің түлегі
Көк пен жер айлағы.
Қәне кім тиіспек?!
Әкелші, ей,
Арық шал!
Ырхуың қобызбен туыс деп,
Қайтайын құлағын бір иіскеп.
ҚАЗДАРЫМ
Үміттің құсы – ақ арман,
Ұясын табар өлеңнен.
Алыстан ән сап оралған,
Алты қаз өтті төбемнен.
Беу, менің еркін құстарым,
Аялда бір сәт көгімде, ей.
Жаяйын құшақ,
Құштарым,
Ақ жайқын айдын көліңдей.
Қылықты күнді қисаң да,
Арманың аңсар – гүл шырын.
Кеудеме күй ғып құйсам ба,
Қанаттарыңның сусылын?!
Бас иіп сәлдеу еңкейсін,
Сендерге ұятты шыңдар.
Ғұмырда қолым жетпейтін,
Iңкәрім, сияқтысыңдар.
Құс жолын зеңгір жол қылған,
Қатарын жазбай қаз қанат.
Yнiмен оның оқылған,
Қыз көктем қимай жазған хат.
Белдерге барып қонақтап,
Татарсың тұмса жаз дәмін.
Туған жерімнен тоят тап,
Қаздарым, менің қаздарым.
ЖАПЫРАҚ
Жапырақ!
Құлайды жапырақ,
Қурайды, тынады.
Жылғаның кеудесі қақырап,
Жылайды бұлағы.
Бағзы күн батысқа қашады,
Ерте ымырт есінеп.
Түсірмей тым ұзақ басады,
Түн айды төсіне.
Жасырып жапырақ өлімін,
Жатқаны сүйіне.
Қыздырар сағыныш көрігін,
Сап-сары дүние.
Ырғын жер ұсынып жотасын,
Ықтайды сар желден.
Іздейді жыр-ғұмыр ботасын,
Інгендей зар желген.
Ырызғың
Әндетіп ал, құстар,
Қызғын үш күннің.
Өмір-альбом бетіне отыз тал,
Жапырақ қыстырдым.
ҚАРАША-ҚАЗ КАЙТҚАНДА
Талқының басы қарлы, етегі күз,
Жоқ мұнда жыр-ғұмыры келте жұлдыз.
Сайрамнан саумал жұтып сылаңдайды,
Ымыртта есіл өлең, ерке-құндыз.
Таң алды түңкелі көк түндік ашып,
Жанарын суғаратын гүлге ғашық.
Талқының талғарынан қаздар асты,
Маусымның мақпал күйі күзге ұласып.
Қаздарым, қара бірдем, үш мүшелге,
Алданды уақытқа үміт, ұшты селге.
Падиша жүрегім-ай!
Тәжісі өлең,
Тәніңе бүгінгідей күш түсер ме?!
Жастығым жарасатын жазды айтқанға,
Мінгендей зымырайсың жайдақ тайға.
Ақымақ жүрегім-ай!
Аһ ұратын,
Қараша-қаз қайтқанда, қаз қайтқанда!
Мұрасын мезгіл жалғап күз-көктемге,
Құлашын тырна-күннің тізбектеуде.
Әй, аңғал жүрегім-ай!
Ұмытасың
Күнәңды көктем дейтін қызды өпкенде.
АҚЫН. ҚАЛА. ҚЫЗ
Мәйханада сыр ұрлап,
Сұлу жырды мақұлдар ــ
Өлең оқып дуылдап,
Отыр өңшең ақындар.
Ақын дейік.
Құп алдым.
Әйтеу бәрі гүл екен.
Тірілгендей қуандым,
Ірі Мұқаң, Жүмекен.
Сырадан кім ықтасын,
Бұйым ба бұл ішкенге?!
Дүниенің тұтқасы,
Біздің мынау үстелде.
Қадырсыз ба?
Қалды аулақ,
Қаланың бар қызығы.
Жырларымен жалғанбақ,
Сырларының үзігі.
Жаңа толқын жас келді,
Қуан!
Қулық жасама.
Өз үніне басты енді,
Ақын жігіт асаба.
Асаба ол ــ
Дәу қазақ.
Сақи деуші ек мәтелдеп.
Жүректерді жаулап ап,
Жырын төкті мақаммен.
Жасын бардай желпіндік,
Басылғандай жүз көрік.
Бұзды осы көрікті,
Кенеттен бір қыз келіп.
Қыз дегенің сайтан, ә?!
Қызықтырар гүл – алап.
Ақынның дәл артына,
Шыны жуды тұра қап.
Сыңғырлайды жүз шыны,
Сылдырлайды су сылқым.
Қиылады қыршын-жыр,
Күйін алып қыз-құлқын.
Қалды адыра сыр қанша?!
Өзек толды өртпенен.
Қыз денесін бұрғанша,
Із-дерексіз кетті өлең,
Әттең, әттең!
Дір еткен ــ
Не жаулады еркіңді, ей?！
Шер түнеді жүрекке,
Шешен жырым шертілмей.
Қала мынау қалғыған,
Қыз боп келіп кеткені –ай.
Қайран менің нар-далам,
Қадіріңнің өткені –ай!
ТҮНГІ ЖАҢБЫР
Жаңбыр төкті,
Түн қойны тасырлаған,
Мөлдір көктің
Мүлде ойыны басылмаған.
Дүр етеді дүние гүлзарындай,
Жауқазын-жыр кеудемде ашылмаған.
Жарқын жүзбен жуынып жатқанда аймақ,
Нарқын қызбен бағамдар бақтарды ойлап ...
Таңдарымды ұқсаттым тамшыларға,
Түн кірпігін тілгілеп аққан бойлап.
Оянады ұйқыдан түн есінеп,
Күн-абыздың күркірі күйге сіңбек.
Шырағымды өшірдім шағылысқан,
Найзағайдың жарқылын үйге сүйреп.
Ертеңгі таң -
Есіл таң түске кірер...
Құйқылжиды ән салып құс көгімнен.
Айырылатын болғаны-ай,
Шіркін, шіркін!
Шылымшы шұбар қала мүштегінен.
АНА ТІЛІ
Анамның сүтімен дарыған,
Мәңгі өшпес алаулы жарық ән.
Мысқалдап сан ғасыр жинаған,
Ана тіл ــ Қазынам.
Бүгінге батырдың сертін бер,
Тілің де- домбыраң, шертіңдер.
Өз тілін ұмытқан ұл-қыздар,
Тамырсыз жетімдер.
Қамытын кигендей қасқалдақ,
Жаурады жанарың жас парлап.
Туғандар бақытты екен-ау!
Тұрғанда атағың аспандап.
Ән-тілім, ар-тілім, хан-тілім,
Жан-тілім, нар-тілім, жарқыным.
Қарайып жүргенім не керек
Қалмаса тамтығың?!
Гүл-тілім, нұр – тілім, жыр-тілім,
Түймесі, күймесі күлкінің.
Қулығын асырып кетті ме?!
Төніп ап түлкі-күн.
Жаныңның жарқылы солғанша,
Нар бабаң таңдаған жолды аңса.
Жер жетім қалса екен, жер жетім,
Сен жетім болғанша.
Сен жетім болғанша,
Бағы ұшқан
Елге нұр қонбаса ғарыштан
Шұбар тіл шикі өкпе аталмай
Бүгін-ақ намыстан-ـ
Асылып өлейін арқанға,
Басылып шөгейін тарпаңға.
Аңырап жоқтаған асылым,
Жамырап кетер ме ең жаһанға?!
Арманым әуелеп айға ұшқан,
Қанатты қайырды қай мыстан.
Аумай бір қалдың-ау,
Қайтейін?!
Бейкүнә байқұстан.
Кірпікке қонса да қара түн,
Ту тіккен туған жер-дала тұр.
Баябан жұртымның панасы,
Аман бол, ана тіл, ана тіл!
ҚАРА ТӨБЕЛ НЕМЕСЕ ЖЫЛҚЫ-ЖЫР АРИЯСЫ
Қара төбел!
Жүйткідің аласұра,
Арғымақтай баптаған таң асыра.
Оттай ыстық басылдың жануарым,
Ат жанды бар Қазақтың баласына.
Қимадың,
Қия алмадың ән құсыңды-ай!
Қиялым қыршын кеткен жал құшуда-ай.
Барасың бастан өтіп,
Беу, дүние!
Қып-қызыл қыздың таққан шарпысындай.
Тынбайсың,
Шапқылайсың, жануарым,
Тыңдайсың жан тербетер ауыл әнін.
Жез-жүрек тұяғыңды тасқа жанып,
Тағы да тау екен ғой табынарың.
Тәнтімін, ерлігіңе ел сенерлік,
Шақырдым шабыт-тұлпар,
Келсе көрдік:
Жеті ғасыр өтсе де жарып шығар,
Жылқы-жырды кетсең де жерге көміп.
Көмкерсе де кеудені қасірет көп,
Тасырқата алмайды тасыр-өкпек.
Қазақ солай тартады қара тауға,
Қара төбел жылқысын қасиеттеп.
ТАҒЫ ДА БІР КҮЗ КЕЛДІ...
Тағы бір күз келді құлжаға,
Жаны бір жақындар қайда екен?!
Жапырақ жамылған гүл дала,
Қай қырға құшағын жайды екен?!
Тынымсыз моншақтар саудырап,
Tұр үнсіз талдарды мүлгітіп.
Cағынған жанарлар жәудiрeп,
Cарғайған бақтарда жүр, күтіп.
Шаһардың шуылы шарықтап,
Жаһанның шегіне жалғанды ой.
Ұшатын жапырақ қалықтап,
Үзілген ол да бір арман ғой.
Жайды екен жасыл бақ қай маңға,
Жайнаған қауырсын қанатын.
Жарқын ел қалды ма жайлауда ?!
Жаз бойы жайраңдап қалатын.
Еңлігім, ерке өмір ерте кел,
Кеңдігім - махаббат дастаным.
Сағыныш саз-күйін шертеді ол,
Алтын нұр жамылған аспаным.
Құлжаға тағы бір күз келді,
Іздеді армандар бір – бірін.
Тізілген тырналар тізбегі,
Түріп кет, жанымның түңлігін.
Құлжаға тағы бір күз келді…
САЙРАМ
Сағынышым секілді тарқамаған,
Сайрам, Сайрам сазды күй арқалаған.
Шолпыларың сыңғырлы шұбатылып,
Толқындарың төсіңде анталаған.
Өміріңді ұзартты ұрлап уақыт,
Шанағыңда шіренген шыңдар – бақыт.
Атан-таулар ақырын ұйықтайды екен,
Сырылыңды сыбызғы тыңдап жатып.
Көк теңбіл айдының-ай, көз қамаған,
Арыңды аман сақтадың боз бораннан.
Жырдың отын қайтемiн серік етіп,
Сені көріп тұрғанда қоздамаған.
Сен деген махаббаттан туған көлсің,
Кәрi тарих кінәлі жуған көшін.
Япыр-ай!
Ирадаңды қос ғашықтың,
Ап-ащы көз жасынан тұнған дерсің.
Азаймай әлмисақтан азап, егес,
Алаңсыз бермеді ғой далаға дес.
Мөп-мөлдір махаббаттан туғандықтан,
Мөп-мөлдір боп толқуың ғажап емес.
Толағай сыр ағытқан тұнық көлім,
Бұла ағыс бұлқынады буып, демін.
Болмаса қайқая бір аққысы бар,
Күнәсын ғаламшардың жуып көгін.
Таңың – ақ, әнiң – асқақ, кешің – сайран,
Тағы да тарпаңданып есілсе – ойран.
Өрлікке ұрпағыңды бастай бергін,
Ерлікке ұран болған есіл Сайрам.
ҚОҢЫР АУЫЛ
Шағын ауыл, қоңыр ауыл,
Сағынамын өткенін.
Қобыз күйлі қоңырауым,
Өмір-әнiм, өткелім.
Бала күннің елесін бал,
Таба білдім талыңнан.
Ат қып мінсін деген шығар,
Сол жүгірмек қағынған.
Аймалайды желің үдеп,
Жайылмайды жай құшақ.
Байланамын желіңе кеп,
Қысыр емген тай құсап.
Тапты дейсің қанша тоят,
Өзіңде екен от-сағым.
«Жамсатады» аса таяқ,
Аңсатады жоқ шалың.
Үнсіз налып, күлкім қалып,
Көрші қызға елтетін
Су көтерер бүлкіл қағып,
Су мұрын сол тентегің.
Тарап сенде жүр дейді ғой,
Шеше қойған кекілін.
Әй, мына әлем білмейді ғой,
Сағынышымның өрт үнін.
Шағын ауылым, қоңыр ауылым,
Момын ауылым момақан.
Торқа киген топырағым,
Бір өзіңдей жоқ ОТАН!
ШАПАҒАТ
Қарлығаш деген көрші апам болды, тұтас ауыл атын атамай, «алақұс апам» деуші еді, сол қамқор апамның рухына бағыштадым!
Кішілеу кезім еді қайратым кем,
Тек қана тықылдайтын майда тілмен.
Аулаға шауып кіріп ат ойнатты,
Ауылда екі тентек жалды атымен.
Білмеймін, не кінәдан, не себептен? !
Жармасты шылбырына шешем өктем.
Қалшылдап қауқарым жоқ қарап тұрдым,
Жоңғарды көргендей боп кешегі өткен.
Аулаға бір кіреді,
Бір шығады,
Қос жылқы қамшы тиген ыршып бақты.
«Қой!» дейтін еркек шықпай екеуіне,
Қатындар бетін ұстап шымшылады.
Намыстың найзағайын ұят үрлеп,
Ұлар-шу көше кетті театр боп.
Тентекке „тек„ дейтұғын біреу шықса,
Мына елді жамандыққа қиятын ба ек?!
Тобықтан түлен түрткен қастай шалып,
Кеткенде көз нұрымды аспан шайып,
Алақұс апам жетті сона-а-адайдан,
Тонарды, жапқан нанды тастай салып.
– Мынасы кем емес қой жай отынан,
Көріп ең бұл сұмдықты қай атаңнан?! –
Таянып қос бүйірін айғай салды:
–Жалғызды басынба деп, ай, антұрған!
Шығатын миятына тұрғылас жоқ,
Сүйреткен қамшылары бір құлаш боп-
Беті қайтып екеудің безіп берді,
Бір демде көше қалды жым-жылас боп.
Ай көшті содан бері, жыл аунады,
Аспанның сан естілді тыраулы әнi.
Алақұс апам озды бұл өмірден,
Жасырып жаулығына ұлы арманды.
Ауылға барған сайын ойға батам,
Қайдан ондай бола алсын қайда атан?!
Айғай салып тұрғандай болады әр күн,
Аяулы ғазиз апам, қайран апам.
ҒАЗАЛ
Ділімді айтам тіліммен,
Ғазалымды қастерлеп.
Ай қарайды бүгілген,
Қарашығын жас кернеп.
Жүзін сүйдім жұлдыздың,
Түнге асылып тұрды иек.
Моншақ-мұңын қу-қыздың,
Тағып көрші, қыркүйек.
Жазып көрші жапырақ,
Жырдың дертін көтерсең.
Жанарыңнан жаз құлап,
Жалп еттің-ау бекер сен?!
Аспан жақтың мұңлы әнi,
Музаңды ойла, маған кел.
Күзгі өлеңнің қырманын,
Сапырады самал жел.
Жәудір көзім жасыма,
Қарашығың жас кернеп.
Мен кетемін ғасырға,
Ғазалымды қастерлеп.
Ділімді айтам тіліммен...
